Radwan - historia, postacie
O herbie
Blazon
Znak jego to złota chorągiew kościelna o trzech połach, z frędzlami, zawieszona na poprzecznym drzewcu ze złotym krzyżem na wierzchu, osadzonym na czerwonej tarczy herbowej. Nad tarczą pancerz rycerski z hełmem, a nad nim korona złota z labrami czerwonymi, podbitymi złotem. W koronie trzy strusie pióra.
Zawolanie
« …pierwsza znana zapiska sadowa o nim (herbie) pochodzi z 1409 r., opisany jako szubienica z krzyzem, a zawolanie jest Kaja, lecz w tymze roku pojawia sie zawolanie Radwan, ktore tamto zwolna zastepuje. W roku 1462 zjawia sie po raz pierwszy proklamacya Wierzbowa, a w r. 1583 Wierzbowczyk.»
Juliusz Ostrowski – Ksiega herbowa rodow polskich cz 2-1897-1906
W skrócie
Radwan
Inne nazwy: Wierzbowa, Wierzbowczyk, Wirzbowa, Wirzbowo, Kaja, Chorągwie.
1021 – Radwan hrabia wymieniony jako kanclerz koronny za panowania Bolesława Chrobrego.
1076-79 – Dziedziczne szlachectwo, herb i inne przywileje nadał król Bolesław Śmiały (okres panowania 1076-79).
Jedna z najstarszych rodzin. Jeden z najstarszych herbow.
Herb, a wcześniej bojowy znak rozpoznawczy zapoczątkowany został w XI wieku, przez znaki bojowe na chorągwiach.
Najstarsze dokumenty
Najstarszymi znanymi pieczęciami noszącymi wizerunek herbu Radwan są średniowieczne pieczęcie Piotra z Cikowic (Cikowskiego), podsędka Ziemi krakowskiej, pochodzące z 1443 i 1446 roku.
Pierwszy znany dokument sądowy pochodzi z 1407 roku. Wspomina o tym Franciszek Piekosiński.
Proklamacja Radwana zapisana jest w dokumencie z 1409 roku.
Andrzej Kulikowski: Wielki Herbarz Rodów Polskich. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 282, 283.
wikipedia
Historia Radwanitów
Rotmistrz* Radwan i bitwa między 1076 a 1079 r.
Kasper Niesiecki w swojej książce «Herbarz Polski 1839-45» podaje informacje o Rotmistrzu Radwanie:
„(…) rotmistrz albowiem Radwan nazwiskiem, wysłany z częścią wojska na podjazd, trafunkiem napadł na obóz nieprzyjacielski, w tak ciasnym razie, że im ani uchronić się od potyczki z Rusią, ani z niemi potykać, ile w małej kwocie z daleko liczniejszym wojskiem, nie było sposobu. Przecież wszyscy na to się zgodzili, żeby raczej trupem paść na placu, aniżeli poluchę ucieczką swoją nieprzyjacielowi uczynić. Wielkiem tedy sercem skoczyli do Rusi, i pewnie że rycersko ich gromili, ale ci widząc małą garsztkę ich, śmiałości nabywszy, nie tylko chorągiew im odebrali, ale i ich rozproszyli. Rotmistrz Radwan, chcąc swoich znowu do poparcia potyczki przywieść, skoczył do bliskiego kościoła, gdzie wziąwszy chorągiewkę kościelną, i zebrawszy swoich, mężnie na nieprzyjaciela natarł. Ruś rozumiejąc, że nowe jakie wojsko z nowym posiłkiem przypadło, uchodzić i pierzchać poczęła, przy Radwanie wygrana stanęła, za co, też samą chorągiew kościelną, za herb otrzymał i krom innych danin”.
Szlachtę, herb i inne przywileje nadał mu król Bolesław Śmiały (okres panowania 1076-79).
* Ten stopień odpowiadał stopniowi kapitana kawalerii.
Radwanici w historii
Wymienimy kilku najważniejszych i najbardziej znanych przodków herbu Radwan.
Radwanici pełnili ważne role i funkcje zwłaszcza w Królestwie Polskim, czyli do 1795 r. byli w służbie książęcej, królewskiej lub kościelnej.
Pod rządami carskimi byli oni bardziej skłonni do idei niezależności, a nawet rewolucyjnych idei sprawiedliwości społecznej.
Radwan,
kanclerz koronny,
najstarsza wzmianka – 1021 r. i 1025 r.
« Wspominają dawne listy klasztorne Radwana hrabie kanclerzem koronnym, za panowania Bolesława Chrobrego w roku 1021», pisze Bartosz Paprocki.
Niesiecki pisze :
«Okolski pod herbem Radwan jeszcze za czasow Boleslawa Chrobrego kanclerza Radwana kladzie 1025.»
Okolski, str 347
Radwan,
kanclerz koronny – 1153 r.
Kolejny Radwan w tej funkcji wymieniony jest również w 1153 roku.
Ale żeby być kanclerzem koronnym, trzeba było być szlachcicem.
Podsumowując: albo herb pochodzi sprzed 1076 r. (panowanie Bolesława Śmiałego), albo Radwanici, przed 1076 r. mieli inne herby. Ta ostatnia hipoteza jest także Niesieckiego, który na dowód cytuje Długosza, wielkiego historyka kronikarza, który sam mówił o biskupie poznanskim Radwan herbu Sreniawa w 1130-38 roku. Paprocki pisze o tym biskupie, ze jest herbu Radwan.
Pakoslaw herbu Radwan, kasztelan krakowski – 1222 r.
wg Niesieckiego
Arnold herbu Radwan, wojewoda mazowiecki – 1222 r.
wg Niesieckiego
Gotard,
kanclerz – 1228
z galezi Zebrzydowskich, ojciec Gotarda hrabiego i rycerza. (wg Paprockiego, str 354)
Gotard,
hetman, hrabia, słynny rycerz – 1241
Gotard określany jest przez księcia Konrada mianem ‘milites nostri’ – ‘nasz rycerz’, co świadczy o tym, że stanowił on bliskie otoczenie księcia i znajdował się w ścisłym gronie jego współpracowników. Komes Gotard syn Łukasza odznaczył się wielkim męstwem.
“Gotard był hetmanem u książąt mazowieckich, o czem przywileje tego domu świadcza, który był drobnej urody, wszakoz sily wielkiej i serca“. (Paprocki, Herby… str 354).
List króla Zygmunta Augusta, cytowany przez Paprockiego, stwierdza, że Gotard Rycerz był synem Łukasza.
Książę Konrad Mazowiecki tak pisał o herbie przodków Gotarda Rycerza z okazji nadania ziemi w okolicach obecnej Doliny Służewieckiej i parafii św. Katarzyny w Warszawie:
«…Książę podarował je komesowi Gotardowi przodkowi rodu Wierzbowów herbu Choragiew czyli Radwan. Była to nagroda za zwycięstwo jakie odniósł nad Jadźwingami w 1241 roku. Wówczas to mężny Gotard wziął do niewoli siedmiu wodzów jaćwieskich, z której wykupili się płacąc po 700 grzywien srebra …»
Długosz, historyk i kronikarz, wspomina rycerza Radwana, który «w czasie walk z Jadwingami wziął siedmiu wodzów i przyprowadził ich wraz z panem przed księcia Konrada Mazowieckiego».
O tym wydarzeniu Paprocki pisał także w książce «Gniazdo Cnoty», wydanej w 1578 roku w Krakowie, a cytował ją w całości po łacinie w «Księdze Rycerstwa Polskiego» przytaczajac przywileje. Jest zdanie:
«(W 1241 r.) Konrad ks. mazowiec. Gotardowi hr. dla zaslug polozonych w utarczkach z Prusakami, Litwinami i Jacwingami, a szczególniej dla znakomitego zwyciestwa
odniesionego nad ostatnimi, daruje wies Sluzewo uwalniajc ja od wszelkich ciezarów, z prawa polskiego pochodzacych. Zygmunt August kr. pol. przywilej ten potwierdza.»
Gotard służył swym męstwem książętom mazowieckim broniąc ich najbardziej na północny wschód wysuniętych rubieży – Kasztelanii Wiskiej. Odnajdziemy po latach na tych terenach posla Leona Broniewicza. Czy trzeba szukac zwiazku?
Ciekawostka
W XIII w. większość terenów dzisiejszej Warszawy to były niewielkie wsie.
Dwie z nich nadane zostaly Gotardowi, protoplascie rodu Wierzbowców – Radwanów, Służew w 1245 r. oraz Raków w 1231 r. Panujący wówczas książę Konrad I Mazowiecki docenił w ten sposób jego wkład w walkę z najeżdżającymi go Jadźwingami. Rycerz stał się patronem jednej z głównych ulic osiedla w 1961 roku, Jadźwingowie (o zgrozo!), niedługo potem malutkiej ulicy poprzecznej…
Rakow to moze Rakowiec, a Wierzbno warszawskie pochodzi od innej nazwy herbu Wierzbowa ?
O zgrozo!
W XIII w. większość terenów dzisiejszej Warszawy to były niewielkie wsie.
Dwie z nich nadane zostaly Gotardowi, protoplascie rodu Wierzbowców – Radwanów, Służew w 1245 r. oraz Raków w 1231 r. Panujący wówczas książę Konrad I Mazowiecki docenił w ten sposób jego wkład w walkę z najeżdżającymi go Jadźwingami.
Rycerz stał się patronem jednej z głównych ulic osiedla w 1961 roku, Jadźwingowie niedługo potem mniejszej ulicy poprzecznej…
Rakow to moze Rakowiec, tak jak Sluzew jest Sluzewcem, a Wierzbno warszawskie pochodzi moze od innej nazwy herbu Wierzbowa ?
zrodlo
Zebrzydowscy
Byli bezpośrednimi potomkami Gotarda.
Fabian, syn Antoniego, który był synem Wilhelma, był synem Gotarda, którego potomstwo ze wsi Zebrzydowice w regionie krakowskim nazywa się Zebrzydowski.
Bardzo stara rodzina, która nadal zajmowała wysokie stanowiska.
Wśród najbardziej znanych są:
Mikołaj Zebrzydowski (1553-1620),
Wojewoda lubelski (1589), marszałek wielki koronny (1596-1600), wojewoda krakowski (1601). Słynny z podżegania do zbrojnego buntu przeciwko królowi Zygmuntowi III Polski. Głęboko religijny, sfinansował budowę klasztoru w Kalwarii Zebrzydowskiej, uważanego dziś za jedno z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych w Polsce.
Andrzej Zebrzydowski (1496 – 1560)
biskup, m.in. sekretarz Zygmunta I Starego
wikipedia
Seweryn Uruski, hrabia -“Notices sur les familles illustres et titrées de la Pologne..” p274
Rodzina Uchańskich
Jednym z najbardziej znanych:
Jakub Uchański
1502, Uchanie – 1581, Lowicz
Arcybiskup gnieźnieński, biskup chełmski, biskup wrocławski, prymas Polski, kapelan królowej Bony Sforzy.
«Są to również przodkowie tych moich czasów, wielcy i zamożni senatorowie, tacy jak przede wszystkim Jakub Uchański, który był wtedy arcybiskupem gnieźnieńskim. Ten, w wyborach na króla Stefana (Batorego), zerwał z rycerstwem kilku panów, trzymając stronę cesarską. Nie przybyłszy na koronację do Krakowa, w jego miejsce koronowany król Stanisław Karnkowski, biskup włocławski z domu Junosza.” – pisze Paprocki, cytując Długosza.
wikipedia
Le contexte : “Famille dont l’illustration remonte jusqu’au commencement du xmc siècle…”. p 248 (fr)
Wielu innych
Sposrod nich
Aleksy Nadarzyński (? – 1524)
Marszałek Księstwa Mazowieckiego (1505).
Syn Tomasza Nadarzyńskiego założyciela miasta Nadarzyn,
Prawdopodobnie pełnił jakąś rolę na dworze króla Jana Olbrachta (możliwe, że dworzanina).
Walenty Nadarzyński (1525-1564)
syn Aleksego, kasztelan wielu prowincji, ostatnia funkcja : Kasztelan Wiski (1555-1564). Wielokrotnie też posłował.
Andrzej Radwan
“…sekretarz krola Zygmunta III, fundowal klasztor z szpitalem OO. Bernardynow w Slonimie, zabezpieczywszy mu nadto fundusze dostateczne.” (Herbarz Niesieckiego)
Fiodor Michaiłowicz Dostojewski
11 listopada 1821 r., Moskwa – 9 lutego 1881 r., Petersburg.
Ogromnego talentu pisarz.
Jarosław Dąbrowski (Dombrowski)
12 listopada 1836 r. w Zytomirze (Rosja) – 23 maja 1871 r. w Paryżu.
Wojskowy, rewolucjonista, bohater.
Bardzo krótkie, ale intensywne życie. Często nieznane.
Trzy cele jego walki w Polsce: zniesienie pańszczyzny, reforma rolna i niepodległość Polski. Jest on zwolennikiem walki zbrojnej jako metody i wzywa do natychmiastowego działania. Zajął się planowaniem rewolucyjnego powstania na 14 lipca 1862 roku, data wybrana jest ukłonem w stronę Rewolucji Francuskiej.
Dąbrowski zostaje aresztowany 14 sierpnia 1862 roku na skutek donosu. Dwa lata spędza w Pawilonie X Cytadeli Warszawskiej (więźniowie polityczni).
10 listopada 1864 roku Dąbrowski został skazany na piętnaście lat zeslania na Syberie, ale udało mu się uciec z więzienia etapowego w Moskwie i w 1865 roku powrócił do Francji.
Mianowany 5 maja 1871 r. Dąbrowski został naczelnym dowódcą armii Komuny Paryskiej.
Zabity na barykadach podczas szturmu wersalskiego, w wieku trzydziestu pięciu lat, był generałem przez czterdzieści siedem dni, z czego dwanaście na linii frontu.
Został pochowany w czerwonym całunie na cmentarzu Père-Lachaise w Paryżu, ale jego grobu nie odnaleziono.
źródło wikipedia
Friedrich Nietzsche
15 października 1844 r. – 25 sierpnia 1900 r.
Ogromny filozof, nihilista.
Jego przynaleznosc do Radwanitow jest nadal przedmiotem badan. Ponizej ostatnie znane.
Bernard Szarlitt w swoich książkach «Nietzsches Polentum» (Lipsk 1906) i «Polski charakter Nietzschego i jego filozofia». (Warszawa 1930).
«… Istniała natomiast w Płockiem rodzina Nickich herbu Radwan, i jeden z jej przedstawicieli, Gotard, w r. 1632 wyemigrował do Prus. Ponieważ pierwszy Nietzsche, Krzysztof, prapradziad filozofa, występuje po raz pierwszy w r. 1706, więc nie jest wyłączone że jeżeli pochodził od Gotarda Nickiego, nazwisko Nicki w ciągu lat 74 mogło przybrać formę Nietzsche.
Szarlitt udał się do Weimaru do siostry i biografki Nietzschego Elisabeth Förster-Nietzsche. Zbadanie rękopisów filozofa dało sensacyjne rezultaty: okazało się że nazwisko swego przodka pisał on najwyraźniej Nicki a za pisownię Nietzky ponosi odpowiedzialność jego siostra; ponieważ „Nicki” czytają Niemcy jak „Niki”, wprowadziła ona pisownię fonetyczną „Nietzky”, by czytali prawidłowo „Nicki”.
Nie na tym koniec. Szarlitt przywiózł ze sobą do Weimaru rycinę herbu Radwan. Pani Forster naprzód oświadczyła że herb ten jest jej znany a potem przypomniała sobie że ma po ojcu sygnet, „pamiątkę rodzinną”. Po odszukaniu sygnetu okazało się że jest na nim wyryty herb Radwan.»